Hamidiye, Elmalı, Alemdağı, Kayış Dağı, Çamlıca memba suları
İstanbul’un suları başlıklı yazımıza kaldığımız yerden devam ediyoruz. İstanbul’un en lezzetli sularından biri de Taşdelen suyudur. Son yapılan tesisattan sonra bu su, büsbütün mükemmel bir hale gelmiştir.
Bugün İstanbul’da en çok içilen sulardan biri hiç şüphesiz Hamidiye suyudur ve şehrin iyi olarak tanınmış sularındandır. Bu suyun şehre ilk gelişi şöyle olmuştur.
1900 tarihinde, mühendis Hulusi Bey, Bertinye Paşa ile Kemerburgaz civarında olan bu memba sularını toplıyarak şehre getirmişlerdir. Bu membaların bir kısmı Büyük Bend Başhavuz su yolu istikametinde ve Kemerburgaz‘la Kavukkemer civarında sıralanır.
Diğerleri de Cendere’ye doğru dağınık olarak bulunur. Buralardaki yirmi membadan toplanan sular, Cendere’de 600 metremikaplık iki havuza gelir. Eskiden buharla ve şimdiki elektrikle işleyen terfi makineleri, suyu Ayazağa Köşkü ilerisinde asfalt yol kenarındaki su kulesine pompa eder ve buradan Balmumcu Çiftliği yakınındaki toplama mahalline gider.
Cendere’den diğer bir su yolu da Kağıthane Köyü‘nden Mezbaha’ya gelir. Balmumcu toplanma yerinde, biri Boğaziçi’ne diğeri Beyoğlu’na olmak üzere ikiye ayrılır. Birincisi, Yıldız, Ortaköy, Kuruçeşme, Arnavutköy, Beşiktaş, Dolmabahçe, Fındıklı ve Tophane‘ye su verir. Diğer su yolu ise, Şişli, Osmanbey, Nişantaşı, Maçka, Harbiye, Teşvikiye, Taksim, Beyoğlu ve Şişhane‘deki çeşmelere su verir.
Günde verdiği su miktarı, 1.000 metremikabıdır. Su mütehassısı Doktor Nazım, Hamidiye’nin sıhhi vaziyeti hakkında şunları söylüyor;
“Bu sular, membalarının tegaddi (beslenme) sahalarının temiz olması, geçtikleri boruların intizamı dolayısiyle, pislenmeye pek müsait değildir. Suların kalitesi hakkında muhtelif membalardan yapılmış tahlillerde sertlik derecesi 4-5 arasında olduğu anlaşılmıştır.”
İstanbul’un suları; Elmalı suyu
Üsküdar ve Kadıköy ahalisinin ihtiyacını temin eden bu su, 1306’da bu havaliye getirilmiştir.
1304’te Nafia nazırı Zihni Paşa, Üsküdar ve Kadıköy cihetinin suyunu temin maksadile bir su şirketi mukavelesi hazırlamış ve Göksü Vadisi’nde bendler tesis etmek ve bend vasıtasile toplanacak yağmur sularını makine ile yükselterek bir taraftan Kandilli, diğer taraftan Erenköy‘üne kadar tevzi etmek üzere 1306’da Elmalı su şirketi namile bir anonim şirket tessüs etmiştir. Şirketin imtiyazı 1330’da Kanlıca ve Maltepe‘ye kadar tevsi edilmiştir (genişletmek).
Teşekkül eden şirket, bir taraftan Kayışdağı’nın Budak Deresi, diğer taraftan Alemdağı’nın Çavuşbaşı Deresi’nin yekdiğerile birleştiği Elmalı Deresi üzerine bir bend yaparak imtiyazı dahiline giren sahada su şebekesi yapmıştır. Elmalı bendinin havzası 540.000 metre murabbaıdır.
Şimdiye kadar hiçbir temizleme tesisatından geçmeden şehre dahlolan bu su, şimdi Sular İdaresi’nin elindedir. Islahı için çalışmalara başlanmıştır.
İstanbul’un suları; Alemdağı memba suları
İstanbul’un Anadolu yakasının Üsküdar cihetinde Alemdağı ormanlarında lezzetli memba suları vardır. Taşdelen, Saray, İncirli, Defneli, Büyükelmalı isimlerini alan bu suların her birinin, günde 100 litreden daha fazla akışı vardır. Fakat çıkış ve dağılışlarında büyük zayiata uğrıyorlar. Son senelerde tanzim edilen Taşdelen ve Defneli’den maadası muntazam yolları olmadığından, ıslaha muhtaçdırlar. Alemdağı Köyü’nün şimal sırtlarında bulunan Taşdelen membalarının yukarısından toprağın üstüne muhtelif noktalardan çıkan Saray memba suyu vardır.
Saray suyu membaının ilerisinde İncirli suyuna rastlanır. Dereceleri 1 olduğu için çok tatlı ve hafif sulardır. Bundan başka araziden şayanı dikkat radyoaktivite alırlar.
Evkaf İdaresi’nde bulunan Taşdelen membaında, modern tesisat yapılmış ve bu su, tam sıhhi bir su haline gelmiştir. Taşdelen, İstanbul’un en nefis sularından biridir.
Kayışdağı memba suları
İstanbul’un sularından Kayışdağı’nın hemen orta yerine tesadüf eden eski memba hariç kalmak üzere, dağın sağ ve solundaki on iki kaynaktan toplanan sular, dağın bir havuza toplanır. Oradan da İçerenköy tarikile (yoluyla) Kadıköy’üne, Kurbağalıdere‘de İkbaliye’deki depoya gelirler.
Bu akış esnasında, yolun üzerindeki Banliyö çeşmelerine ve Kadıköy içindeki mahalle çeşmelerine su verir. Kayışdağı suları da İstanbul sularının en lezzetli ve tatlı sularından biridir.
Çamlıca suları
İstanbul’un Boğaziçi’ne ve Marmara’ya nazır safiyeleri olan Çamlıcaada, Büyük ve Küçük Çamlıca suları adında güzel memba suları vardır. Bu sulardan Üsküdar’ın da istifadesi için Bağlarbaşı‘nda bir su deposu yapılmıştır.
Bu güzel memba sularından maada Boğaziçi’nin, gerek Asya ve gerek Avrupa yakasında Karakulak, Göztepe, Çırçır, Hünkar, Kanlıkavak gibi yüksek ve temiz kalitede suları mevcuttur. Bunlardan başka isimleri pek tanınmamış birçok memba suları da mevcuttur.
Bu yazımızla, İstanbul’daki memba sularını bitirmiş olmadık. İstanbul’da, en vasi mikyasta (ölçek) istihlak edilen (boş yere harcanan) Terkos, yani şehir suyundan bahsetmeği mahsus sona bırakmış bulunuyoruz. Gelecek yazımızdan muazzam tesisatı ile bu sudan ayrıca bahsedeceğiz.
11 Eylül 1937 – Akşam
